Żegluga śródlądowa należy do najważniejszych elementów wodnej wymiany handlowej wielu państw. Podobnie jest w Polsce. Ten rodzaj żeglugi pełni istotną rolę, ale nie tylko w gospodarce państwa polskiego. Żegluga śródlądowa umożliwia również rozwój turystyki, skuteczniejszą ochronę środowiska, itp.
Czym w ogóle jest owa żegluga, zwana śródlądową? Jak można wywnioskować z nazwy, jest to rodzaj przemieszczania się statków i innych jednostek pływających po trasach wodnych znajdujących się w granicach terytorium danego państwa albo grupy państw. Inaczej mówiąc, jest to żeglowanie po rzekach, ewentualnie jeziorach, jeżeli są tam wytyczone trasy lub szlaki handlowe, lub też drogi wodne innego rodzaju.
Najczęściej trasy wodne wykorzystywane przez żeglugę śródlądową są tworzone w celu prowadzenia wymiany handlowej pomiędzy miastami w danym kraju. Inne powody, dla których mogą one powstawać to: sporty żeglarskie, ochrona środowiska, działanie służb (w tym policji i służb ratunkowych), dostarczanie towarów dla przemysłu ciężkiego, a także turystyka.
Jeżeli chodzi o Polskę, żegluga śródlądowa pełni tutaj ogromną rolę od wieków. Już w średniowieczu wykorzystywano Wisłę, Wartę czy Odrę do przesyłania towarów pomiędzy miastami. Np. z Krakowa transportowano towary nad morze i odwrotnie, ponadto popularna trasa handlowa wiodła z Wrocławia w okolice Zalewu Szczecińskiego. Podobne trasy są wykorzystywane w celach handlowych do dzisiaj. Wymiana handlowa pomiędzy poszczególnymi miastami czy regionami kraju, prowadzona dzięki żegludze śródlądowej, rośnie z roku na rok. Powstaje też coraz większa liczba firm świadczących usługi transportu żeglugowego. Oczywiście głównie dotyczy to największych rzek Polski, w tym przede wszystkim tych, które wymieniono wyżej. Warto też dodać, że statki płynące Wisłą z Warszawy czy Krakowa nad morze, kontynuują często swoją podróż Bałtykiem w kierunku Szwecji i innych nadbałtyckich państw.
W naszym kraju najbardziej wykorzystywana do żeglugi śródlądowej jest Wisła. Szczególnie w kwestii wypraw turystycznych. Można tutaj wymienić trasy wodne z Warszawy do Kazimierza Dolnego, z Sandomierza do Krakowa czy z Bydgoszczy i Torunia nad morze. Żegluga tego rodzaju kwitnie także na Zalewie Szczecińskim i największych krajowych jeziorach. Rozmaite rejsy turystyczne organizuje rosnąca liczba przewoźników, a konkurencja między nimi stale rośnie.
W jaki sposób żegluga śródlądowa w Polsce może przekładać się na poprawę ochrony środowiska? Przede wszystkim chodzi tutaj o dużo większe możliwości działania odpowiednich służb ochrony przyrody, które mogą wykorzystywać trasy wodne do pilnowania przestrzegania przepisów związanych z ochroną środowiska, a w tym stać na straży czystości wód śródlądowych (rzek i jezior). Dodatkowo służby leśne i wodne mogą dbać o bezpieczeństwo zwierząt zamieszkujących zbiorniki wodne oraz tereny do nich przyległe. Zwalczanie praktyk kłusowniczych oraz nielegalnego odstrzału niektórych zwierząt to jeszcze jeden przykład czynności, które mogą wykonywać odpowiednie służby w ramach ochrony środowiska.
Inne służby także mogą realizować swoje zadania dzięki trasom wodnym i możliwościom, jakie daje żegluga śródlądowa. Chodzi tutaj o działania policji, straży pożarnej, służb ratunkowych, w tym np. Wodnego Pogotowia Ratunkowego i innych. W jakim celu mogą one poruszać się jednostkami pływającymi? Dla przykładu mogą to być działania polegające na patrolowaniu okolicy, ewentualnie, w przypadku służb ratunkowych, szybkie dotarcie do miejsca wypadku. W terenach trudno dostępnych nierzadko trasy wodne są szybsze niż drogi lądowe. Z takimi przypadkami mamy często do czynienia np. na Mazurach.
Jak wspomniano, w Polsce wykorzystuje się też możliwości, jakie oferuje żegluga śródlądowa w celu transportowania materiałów dla przemysłu ciężkiego. Chodzi tutaj np. o budowę mostów. Materiały te nierzadko muszą być dostarczone drogą morską, ponieważ trzeba je wykorzystać w obszarze pod mostem. A zatem żegluga ta pomaga wspierać polską infrastrukturę i budownictwo.
Wielość dziedzin i branż, w których wykorzystuje się w Polsce żeglugę śródlądową skłania do wyciągnięcia kilku wniosków. Przede wszystkim powinna zostać dodatkowo rozbudowana infrastruktura wodna, tak, aby mogło powstać jeszcze więcej tras tego typu, łącząc mniejsze miejscowości i najodleglejsze regiony Polski. Wówczas wszystkie wspomniane dziedziny życia mogłyby się w naszym kraju jeszcze szybciej rozwijać.